خانواده به عنوان مهم‌ترین رکن از ارکان زندگی اجتماعی، قدمت بسیار زیادی در تاریخ بشریت داشته است و همواره در تمامی نظام‌های حقوقی دنیا مورد توجهِ خاص قانون‌گذاران قرار گرفته است. علت این توجه ویژه، عملکرد و کاربردهای اساسی و ضروری آن و همچنین آثار بسیار زیادی است که این نهاد بر اجتماع دارد. تأمین نیازهای مادی، روانی و اقتصادی، تنظیم رفتارهای جنسی، تولید مثل، ایجاد امنیت و آرامش، تأمین سلامتی و بهداشت اعضای خانواده، حمایت و نگهداری از فرزندان و آشنا کردن آنها با بسیاری از هنجارها و ارزش‌ها از جمله عشق، شکیبایی، مهربانی، قدرت تحمل، نظم و انضباط، پرهیزگاری، نگهداری از سالمندان و بسیاری از موارد دیگر بخشی از کاربردهای اساسی نهاد خانواده است.

قانون حمایت از خانواده به پیشنهاد قوه قضائیه در جلسه هیئت دولت در تیر ۱۳۸۶ تصویب و به مجلس ارسال شد. بخش‌هایی از این قانون مورد انتقاد فعالان سیاسی و اجتماعی قرار گرفته‌است و آن را در جهت تضعیف خانواده و مغایر با قانون اساسی می‌دانند گرچه از بخش‌هایی از مفاد این قانون نیز به عنوان اقدامات مثبت حمایت می‌کنند. بر اساس یکی از مواد این قانون که جنجالی‌ترین بخش آن نیز هست، مردان برای ازدواج مجدد نیازی به اجازه و آگاهی همسر قبلی خود ندارند و تنها لازم است به دادگاه توانایی مالی خود برای داشتن زن جدید را اثبات کنند. فراکسیون زنان مجلس هفتم پیشنهاد بازگرداندن لایحه به دولت را ارائه کرد که مورد قبول قرار نگرفت.

مجلس هشتم در اسفند ۱۳۹۰ لایحه را مصوب کرد و به شورای نگهبان ارسال نمود. این شورا در اردیبهشت مواد از آن را مبهم و مواردی را خلاف شرع اعلام نمود و لایحه را جهت اصلاح به مجلس بازگرداند. سرانجام مجلس نهم با اصلاح لایحه نظر شورا را تأمین کرد و در اسفند ۱۳۹۱ لایحه به تأیید شورا رسید و تبدیل به قانون شد.

موضوعات قانون حمایت خانواده:

همانطور که بیان شد خانواده یکی از محبوبترین نهادهای اجتماعی نزد خداوند متعال است، به همین دلیل جهت استحکام و جلوگیری از مشکلات در امور خانواده در دین اسلام قواعدی نیز وضع شده است به همین دلیل و با توجه به اهمیت این موضوع قانونگذار نیز با تصویب قوانین جهت حفظ تحکیم بنیان خانواده عمل نموده است، تا با وضع  و جمع آوری مقررات و قوانین در حوزه خانواده مانع از بروز مشکلات شود.

اگر به دادگاه ها علی الخصوص دادگاه خانواده سری بزنیم متوجه حجم زیاد پرونده‌های مختلف خانواده اعم از طلاق، نفقه، مهریه، حضانت، ملاقات با فرزند، جهیزیه و غیره میشویم که این امر نشانگر اهمیت موضوع خانواده و لزوم تدوین قواعدی در این حوزه را آشکار می‌کند.

به همین دلیل قانونگذار مسائل مختلفی که ممکن است خانواده ها را دچار چالش و مشکلاتی کند تحت عنوان قانون حمایت خانواده جمع‌آوری کرده است.

این قانون، در چند سال اخیر چندین بارمورد بازنگری قرار گرفته است تا به اقتضای زمان حمایت بهتری از مشمولان این قانون به عمل آورد.

تا چند سال گذشته همه پرونده‌های خانواده را در دادگاه های عمومی رسیدگی می‌کردند که با توجه به افزایش این پرونده ها قانونگذار را ناچار به تاسیس شعبی از دادگاه ها به نام دادگاه خانواده نمود، که بر اساس قانون حمایت خانواده در جهت صلاحیت مشکلات خانواده عمل کنند.

(( دادگاه های خانواده تنها مرجع رسیدگی به دعاوی خانواده هستند ))

در حال حاضر قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ در کشور ما اجرا می گردد، که شاید اگر بخواهیم پرونده های دعاوی خانواده را بررسی کنیم متوجه این موضوع می شویم که مهمترین دعاوی خانواده را طلاق، مهریه، نفقه، حضانت و جهیزیه در بر گرفته است.

در این جا قصد داریم به بررسی مهمترین موضوعات قانون حمایت خانواده بپردازیم:

در فصل اول این قانون:

دادگاهی که تحت عنوان دادگاه خانواده تاسیس می شود صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانواده را دارد، از جمله مهمترین موضوعاتی که دادگاه های خانواده در صلاحیت شان می باشد موارد زیر می باشد:

• نکاح دائم و یا موقت
• شروط ضمن عقد نکاح
• ازدواج مجدد
• جهیزیه و مسائل مربوط به آن مانند استرداد  جهیزیه
• مهریه زن  که می تواند عندالاستطاعه و یا عندالمطالبه باشد
• نفقه و یا اجرت المثل ایام زندگی
• تمکین یا عدم تمکین
• طلاق و یا فسخ عقد موقت
• حضانت کودکان و یا ملاقات با فرزندان
• دعاوی مربوط به نسب
• دعاوی مربوط به رشد
• ولایت قهری پدر و یا جد پدری
• سرپرستی کودکان بی سرپرست
• تغییرجنسیت
• اهدای جنین

که در راستای موارد فوق قانون حمایت از خانواده به تشریح کامل مسائل و رسیدگی های آن پرداخته است.

در فصل دوم این قانون :

مراکز مشاوره خانواده را معین کرده در جهت تحکیم بنیان خانواده و جلوگیری از نفاق و طلاق

 در فصل سوم این قانون:

در مورد ثبت ازدواج دائم، فسخ نکاح، طلاق و غیره صحبت شده است و همچنین موارد الزامی ثبت ازدواج موقت را نیز بیان نموده است

در فصل چهارم این قانون:

انواع طلاق پیش بینی شده است و یا در مواردی نیز دریافت گواهی عدم سازش پیش بینی شده است در فصل پنجم این قانون:

در مورد حضانت و نگهداری از کودکان و یا ملاقات با فرزند قواعدی تدوین شده است

در فصل ششم این قانون:

حقوق و مستمری زوجه دائم متوفی و فرزندان و سایر ارث قانونی وی اشاره شده است

در فصل هفتم این قانون: مقررات کیفری در مورد تخلف از این قانون تصویب شده است از جمله ضمانت اجرای عدم ثبت ازدواج دائم، ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه به زن و ممانعت از ملاقات با فرزند

متن کامل قانون حمایت خانواده

دانلود فایل PDF قانون حمایت از خانواده